Στα βόρεια του χωριού Νήσου βρίσκεται μια κατακόμβη, αφιερωμένη στον Άγιον Ευτύχιο, άγνωστο άγιο στους συναξαριστές, ο οποίος όμως αναφέρεται από τον αρχιμανδρίτη Κυπριανό (Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου, σελ. 352) ως ένας από τους ξένους αγίους που είχαν φτάσει στο νησί και ασκήτεψαν. Σύμφωνα με τον Κυπριανό, ο άγιος Ευτύχιος ασκήτεψε στην περιοχή του χωριού Λυθροδόντα, μαζί με κάποιους άλλους αγίους, τους Ιωσήφ, Θέλθα, Ιωάννη και Ευράσιο.
Πιθανόν, ο άγιος αυτός να είναι ο ίδιος με τον άγιο της Νήσου, μια και τα δυο χωριά γειτνιάζουν.
Η ίδια κατακόμβη υποστηρίζεται ότι είναι αφιερωμένη στον Άγιο Επαφρά. Ο ιστορικός Gunnis, στο βιβλίο του ΄Historic Cyprus΄ αναφέρει τα εξής:
“Περίπου ένα μίλι από το χωριό (Νήσου) βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Επαφρά, ένας ελληνιστικός τάφος που μετατράπηκε σε μνημείο-κατακόμβη του Αγίου.
Μερικά σκαλοπάτια που κτίστηκαν πολύ αργότερα, οδηγούν στο εσωτερικό του τάφου-κατακόμβης, που περιλαμβάνει μια μαρμάρινη σαρκοφάγο, όπου πιστεύεται ότι είναι ενταφιασμένος ο άγιος με ένα μεγάλο βυζαντινό σταυρό πάνω στο καπάκι της σαρκοφάγου. Μετά από αυτή υπάρχει μια εσωτερική λειψανοθήκη που περιλαμβάνει ένα θυσιαστήριο και πάνω στους χοντροπελέκητους τοίχους βρίσκονται απομεινάρια από τοιχογραφίες. Ο ΄Αγιος Επαφράς πιστεύεται ότι είναι ένας από τους εβδομήντα αποστόλους και υπήρξε επίσκοπος της Αντριακής και υπέστη βασανιστήρια. Ακόμα πιστεύεται ότι είχε σταλεί στο νησί από τον Απόστολο Παύλο και μάλιστα χειροτονήθηκε επίσκοπος Πάφου από τον ΄Αγιο Ηρακλείδιο, ένα από τους πρώτους επισκόπους της Κύπρου. Γιορτάζεται η μνήμη του στις 9 Δεκεμβρίου.
Η κατακόμβη του Αγίου συνδέεται άμεσα με τη Δευτέρα της Λαμπρής , όπου οι κάτοικοι των δυο κοινοτήτων συγκεντρώνονται στο λόφο της κατακόμβης για να προσκυνήσουν. Στα πιο παλιά χρόνια η μέρα του Αγίου Ευτυχίου κατείχε το δικό της τελετουργικό χαρακτήρα, αφού όλοι οι κάτοικοι άπλωναν τα διάφορα εδέσματα στο ανοιξιάτικο τοπίο της Νήσου, με την πανοραμική θέα προς τα δυο χωριά και γλεντούσαν αγαπημένα. Μάλιστα το φαγοπότι άρχιζε με λαμπριάτικους ψαλμούς από τους καλοφωνάρηδες και ακολουθούσε το τσούγκρισμα των αυγών, ανάμιχτο με γέλια και πειράγματα για την επικράτηση του νικητή.
Δυστυχώς το έθιμο αυτό έχει ατονήσει στις μέρες μας και αντικαταστάθηκε με ένα απλό προσκύνημα και ένα άχρωμο πανηγύρι της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, που δεσπόζει δυστυχώς σ’ όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.
Παναγία Τσαμπίκα στη Λευκωσία
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας και το μυστήριο γύρω από αυτήν
Το εκκλησάκι της Παναγίας Τσαμπίκας χτίστηκε το 2002, μετά τη διδυμοποίηση των χωριών της Λευκωσίας, Πέρα Χωρίου και Νήσου, καθώς και του χωριού Αρχάγγελος στην Ρόδο. Ανεβαίνοντας το λόφο που οδηγεί στο εκκλησάκι και φτάνοντας εκεί, μπορεί κανείς να θαυμάσει το όμορφο ηλιοβασίλεμα, την μαγευτική θέα που προσφέρει η θέση που είναι κτισμένο, καθώς και το φυσικό πράσινο περιβάλλον που περιτριγυρίζει τον λόφο.
Οι ερμηνείες για το όνομα Τσαμπίκα
Υπάρχουν δύο ερμηνείες για το όνομα Τσαμπίκα. Η πρώτη ερμηνεία, θέλει το όνομα Τσαμπίκα να δόθηκε από τους κατοίκους του Αρχαγγέλου της Ρόδου, το οποίο σημαίνει σπίθα, φωτιά. Κατά την παράδοση, η εικόνα δεν φαινόταν καλά από απόσταση, αλλά διακρινόταν καθαρά η φωτιά του καντηλιού που την συνόδευε, έτσι ονόμασαν την εικόνα Τσαμπίκα.
Η δεύτερη ερμηνεία, θέλει το όνομα να προέρχεται από την λέξη Ζαμβύκη, που σημαίνει είδος πλοίου, ενώ έτσι ονομάζεται και το βουνό το οποίο είναι χτισμένο το μοναστήρι της Παναγίας Τσαμπίκας στην Ρόδο, το οποίο έχει σχήμα πλοίου.
Το μυστήριο με την εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας
Η εικόνα της Παναγίας, ενώ βρισκόταν στο μοναστήρι του Κύκκου στην Κύπρο, κατά θαυμαστό τρόπο έφευγε και μεταφερόταν στο βουνό Ζαμβύκη στην Ρόδο, κρυβόταν πίσω από ένα κυπαρίσσι και εμφανιζόταν μόνο σε ένα βοσκό, με μία λάμψη. Ο βοσκός δεν είχε δώσει σημασία τις πρώτες δύο μέρες, ενώ την τρίτη μέρα όταν είδε ξανά το φως αποφάσισε να δει τι συνέβαινε. Έτσι αφού πήγε στο βουνό, είδε την εικόνα της Παναγίας να φωτίζεται από το ακοίμητο καντήλι στο «κυπαρίσσι το αεράτο», όπως ονομάζεται το κυπαρίσσι που κρυβόταν η εικόνα. Το κυπαρίσσι αυτό σώζεται μέχρι σήμερα, ενώ στη ρίζα του υπάρχει μια τρύπα που κατά συχνά διαστήματα βγάζει ζεστό και κρύο αέρα.
Οι μοναχοί στο μοναστήρι του Κύκκου όταν ανακάλυψαν που βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας, την μετέφεραν ξανά στην Κύπρο. Για δεύτερη φορά η εικόνα έφυγε με θαυματουργό τρόπο και ξαναπήγε στο βουνό Ζαμβύκη, πίσω από το κυπαρίσσι. Αφού την μετέφεραν ξανά στην Κύπρο, την έκαψαν λίγο από την πίσω πλευρά για να υπάρχει ένα σημάδι, έτσι ώστε να αναγνωρίζουν ότι είναι η δική τους εικόνα. Η εικόνα της Παναγίας για τρίτη φορά “έφυγε” και ξαναπήγε στο βουνό Ζαμβύκη. Από τότε, η εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας βρίσκεται στην Ρόδο.
